Frans Zoon schreef ons naar aanleiding van de kop ‘De scherpe randjes van postcovid halen’ in de krant van zaterdag 26 oktober. Zijn vraag: ‘Is het de scherpe kantjes eraf halen of de scherpe randjes?’ Hij vindt randjes namelijk vreemd overkomen. Hij heeft geprobeerd online een antwoord te vinden: ‘Als ik google, blijkt dat ‘randjes’ vooral gaan over echte knutselrandjes van hout, glas, metaal of kunststof. Ook wordt ‘scherpe randjes eraf halen’ in figuurlijke betekenis gebezigd door Geert Wilders (dat scheelt weer een koelkast). Volgens mij is ‘kantjes’ in de figuurlijke – spreekwoordelijke – betekenis correcter dan ‘randjes’. Wat denken jullie daarvan?’
Wel, meneer Zoon, wij denken hier het volgende van. Om te beginnen waarderen we uw kritische blik. De vraag ‘klopt dit wel?’ is een van de belangrijkste vragen die een eindredacteur zich kan stellen, en misschien wel een van de betere vragen in het algemeen. Chapeau dat u zelf onderzoek heeft gedaan, alvorens te mailen. Bedankt bovendien voor uw milde toon, die in warm contrast staat met de vele scherp gerande (gekante? getande?) e-mails die bij dit taalloket binnenkomen.
Taalkwesties laten zich zelden definitief oplossen met gebruik van de zoekmachine van Google. Hier ten burele hanteren wij de gezaghebbende drie-eenheid stijlboek, woordenlijst, woordenboek. Dat wil zeggen: bij lastige kwesties raadplegen wij eerst het Volkskrant Stijlboek. Geeft dat geen uitsluitsel, dan bekijken we de woordenlijst van de Taalunie en indien nodig bladeren we door de Van Dale. De sites van Taaladvies en Onze Taal zijn ook nuttige naslagwerken.
Over uw verwijzing naar Wilders: de man heeft als PVV-leider vele foute uitspraken gedaan, maar dat betekent niet dat ‘de scherpe randjes’ automatisch onjuist is omdat Wilders zich daarvan heeft bediend – al bedoelde u het misschien niet zo. De woorden ‘dat scheelt weer een koelkast’ gaan onze pet te boven, al refereert u wellicht aan de plek waar Wilders zijn scherper gerande standpunten bewaart.
Rest de vraag waarmee het begon: wat is beter, de scherpe randjes of de scherpe kantjes? Ons Stijlboek geeft geen uitsluitsel, de woordenlijst van de Taalunie is niet toepasbaar. In de onlineversie van Van Dale staat bij het lemma ‘rand’ dat ‘De scherpe randjes zijn eraf’ een uitdrukking is die, met betrekking tot een zaak, ‘het is minder kritisch, minder vinnig geworden, het is verzacht’ betekent, en met betrekking tot een persoon ‘hij is milder, toegeeflijker geworden’. En voilà: bij beide definities staat dat dit zo ongeveer hetzelfde (≈) betekent als ‘de scherpe kantjes zijn eraf’.
Bladeren we terug naar het lemma ‘kantje’, dan lezen ze daar exact dezelfde betekenissen, wat de vraag opwerpt waarom het woordenboek zich bedient van twee boven elkaar geschreven tildes, in plaats van een gelijkteken (=), dat meer op zijn plek zou zijn.
Geschreven voor de Volkskrant