Een 22-jarige Amsterdamse Uber-chauffeur stond vorige week voor de rechter omdat hij in maart 2017 een jonge vrouw doodreed. Hij was vermoeid rondjes aan het rijden op zoek naar een nieuwe rit, negeerde een doorgetrokken streep om een bus in te halen en schepte de jonge juf. Uber wijst alle verantwoordelijkheid van de hand. Uber-chauffeurs bestaan niet, zegt het bedrijf, er bestaan alleen zelfstandige chauffeurs die gebruikmaken van de app. De verantwoordelijkheid voor de veiligheid ligt bij de chauffeurs.
Uber controleert niet of chauffeurs zich aan de voorschriften houden. Meer risico’s nemen (harder rijden, minder rusten) levert chauffeurs meer inkomen op, dus is er een prikkel tot onvoorzichtig rijgedrag. Fietskoeriers van UberEats, Foodora of Deliveroo werken met een soortgelijk systeem als Uber-chauffeurs. Joost de Vries van de Volkskrant werkte onlangs een maand voor Deliveroo. “Verkeersregels blijken richtlijnen”, schrijft hij over de genomen risico’s. “Wat is rood? Hooguit een attente waarschuwing. Wie heeft ooit beweerd dat de stoep niet voor fietsers is?”
Alle beelden komen uit de documentaire van Eelke Verboom
Filmmaker en zzp’er Eelke Verboom (29) uit Utrecht was dit voorjaar in Melbourne, waar hij een korte documentaire maakte over drie Foodora-bezorgers: Josh, Avi en Icce. Ze hebben alle drie gevaarlijke situaties meegemaakt. Avi is meerdere keren van zijn fiets gereden en Icce brak bij een val zijn pols. Risico’s nemen is heel normaal, zeggen ze: hard fietsen, weinig rusten, over stoepen rijden en met de fiets op de schouder traplopen. We vroegen Eelke het een en ander over zijn film, die je onderaan dit artikel kunt bekijken.
VICE Money: Hoe is deze film tot stand gekomen?
Eelke Verboom: Toen ik een tijdje in Melbourne woonde viel me op hoeveel bezorgers op de racefiets door de stad sjeesden. Melbourne is een grote stad met veel auto’s, als fietser voelde ik me best kwetsbaar op de weg tussen de auto’s. Zelf werkte ik korte tijd als bezorger en merkte hoe verleidelijk het was om keihard te fietsen en verkeersregels te negeren voor zo’n app. Het geeft een adrenalinekick en de apps zijn zo ontworpen dat je constant je eigen scores wil verbeteren. Ik was benieuwd wat voor mensen dit werk doen en hoe deze apps precies werken.
En toen?
Ik kwam in contact met een groep bezorgers. Foodora ging in Australië over op een soort freelance-constructie. Op dat moment speelde er in Nederland een vergelijkbare situatie met Deliveroo. Je werd daardoor niet langer per uur betaald, maar puur per bezorging. De verhalen van de bezorgers waren best heftig en ik besloot er een korte docu over te maken.
Wat was er zoal heftig?
Apps als Deliveroo en Foodora gebruiken algoritmen. Gaat er iets mis dan word je keihard gestraft. Er zijn veel dingen zo scheef aan de manier hoe deze apps werken. Krijg je een ongeluk dan is het jouw probleem. Als bezorger ben je heel kwetsbaar en de bedrijven doen er alles aan om dingen vooral je eigen probleem te maken. Voor de tijd die je wacht bij een restaurant (kan vaak tien minuten zijn) word je niet betaald. Fiets, telefoon, et cetera zijn je eigen verantwoordelijkheid. Er is gewoon heel weinig bescherming voor deze mensen die wel hard nodig is.
En daar wilde je iets tegen doen.
Wat ik wilde laten zien is dat dit soort apps ook veel negatieve aspecten hebben. Als een disruptieve app op de markt komt, juicht iedereen dit toe zonder in te zien dat er nadelen aan kleven. Deze bedrijven nemen vaak niet de verantwoordelijkheden die ze zouden moeten nemen. Daarbij is het moeilijk voor bezorgers een beweging te creëren als iedereen via een app werkt. Door de gesprekken en de tijd die ik heb doorgebracht met de bezorgers kreeg ik toch een band met deze gasten, daarom deel ik graag hun verhaal.
Hoe vaak bestel je zelf eten via zo’n service?
In Nederland misschien één keer in de maand, in Australië wat vaker. Als ik iets bestel zit ik meestal zo ongeduldig te wachten dat ik net zo goed zelf op de fiets kan springen, haha.
Wat zou er moeten veranderen om de food-delivery-industrie beter te maken?
Bedrijven moeten meer verantwoordelijkheid nemen. Als je als bezorger je eigen fiets, telefoon en andere zaken moet regelen blijft er voor het gros van de mensen nog weinig over. Beloningen moeten realistischer worden. Als zzp’er is een gemiddeld uurloon van 12,60 euro (aldus Deliveroo) echt niet genoeg. Bovendien moeten mensen beter beschermd worden tegen risico’s en uitbuiting door bedrijven. Ik wil geen reclame maken, maar bij Thuisbezorgd bestellen kan ook helpen. Bezorgers zijn in loondienst en krijgen per uur betaald, plus ze zijn verzekerd.
Was dat in Australië beter geregeld?
Twee derde van de fietskoeriers in Australië haalt niet eens het minimumloon met de diensten van Deliveroo, UberEats en Foodora. Ik weet niet hoe dat in Nederland zit, maar als Deliveroo beweert dat je als freelancer gemiddeld 12,60 verdient, moet dat ook wel onder het minimum liggen na aftrek van de belastingen.
Wat heb je zelf verdiend aan het maken van deze film?
Niets. Opbrengsten zijn vooral portfolio en ervaring. Ik heb er veel ervaring mee opgedaan, had nog nooit eerder een dergelijk docu-project gedaan.
Bekijk de documentaire Sacked: The cost of the food delivery industry hier:
Ik schreef dit voor VICE Money, zie hier.