Bij Engelse filosofen denk je snel aan keurige heren met heldere verhaaltjes, alledaagse voorbeelden en onderkoelde humor. Timothy Morton (Londen, 1968) is totaal anders. Hij is meer het type dat je op zondagochtend tegen het lijf loopt in de Berghain, en dan nog scherp genoeg is voor een vertoog over Interstellar, Heidegger en Coca-Cola. In zijn boeken over ecologie legt hij onnavolgbare verbanden tussen wetenschap, kunst en filosofie. Maar de boodschap die hij overbrengt blijft altijd helder: de ramp is al geschied, het is tijd om ons te verzoenen met de biosfeer. De mens is namelijk de biosfeer. Lees verder
Soundtrack van de eindtijd
Filosoof, hoogleraar, man met duistere gedachten – dat is Timothy Morton (49), schrijver van Duistere ecologie en Ecologisch wezen, beide net vertaald naar het Nederlands. The Guardian noemde hem een klein jaar terug de filosoof-profeet van het Antropoceen, een blurb die nu uiteraard op al zijn boeken prijkt. Hij heeft een hoop noten op zijn zang over ecologie, maar waar hij ook veel over vertellen kan is muziek, en daar heb ik het laatst met hem over gehad. Lees verder
Selle royal
Het is twee voor half zeven als Rudi wakker wordt van het langzaam in kracht toenemende licht en geluid van zijn Philips-wekkerradio. Hij snuit zijn neus, luistert naar het nieuws op Radio 4 en loopt na het weerbericht op zijn pantoffels naar beneden om de verwarming en de waterkoker aan te zetten. Onder de douche spoelt hij zijn aanzienlijke neus met zout water. Lees verder
Geen keus
Zie de jongen. Hij schuifelt op zijn Spiderman-sokken de trap af. Hij heeft de voorkant van zijn trui omgeslagen tot een soort buidel, en draagt zo zestien grote knikkers en een doos damstenen naar beneden. De rand van zijn trui houdt hij met twee handen vast, waardoor hij een beetje voorover moet hellen om zijn voeten te zien en geen hand meer vrij heeft om de trapleuning vast te kunnen houden. Stapje voor stapje daalt hij af. Lees verder
Een mooie dag voor snoek
Hans wil een snoek vangen. Hij droomt er vaak over, zo’n drie ochtenden per week schrikt hij wakker uit een woelige snoekdroom, en wanneer zijn vriendin hem ’s morgens vraagt wat hij die nacht gedroomd heeft, voordat ze hem vraagt wat hij die dag gaat doen, antwoordt hij meestal ‘Dat ik een snoek ving’, want dat is wat hij vaak droomt, en daarna ‘Dat weet ik nog niet’, want hij doet niet zo veel. Vandaag vallen zijn antwoorden bijna perfect samen, want vandaag gaat Hans proberen, na enige aansporing van zijn vriendin, om zijn droom om een snoek te vangen te verwezenlijken. Lees verder
Reizen zonder geld
Op 7 december 2017 ontvang ik een mailtje van ene Mundo. Hij heeft “met plezier en herkenning” mijn interview met Raoul Martinez gelezen en schrijft dat hij een verhaal te vertellen heeft: tien maanden lang leefde hij zonder geld, omdat geld voor hem een blok aan zijn been was. Zijn inzichten komen in een boekje te staan, Geld gaat nooit over geld. “Mijn ontdekkingstocht naar het besef dat geld nooit over geld gaat,” schrijft hij. Lees verder
Van Enckevort is niet bang voor rood, geel en blauw
In mijn geboortejaar 1986 sneed een Amsterdammer met een stanleymes een paar flinke japen in een schilderij van Barnett Newman. Zijn schilderij Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III was groot en cadmiumrood. Sommige mensen vonden dat overweldigend, alsof ze oog in oog met God zelf stonden, terwijl anderen het maar niks vonden en boze brieven stuurden naar het Stedelijk. Het doek kapotsnijden ging ver – al kun je beter schilderijen kapotsnijden dan mensen. En nu hebben we het er tenminste nog eens over, toont The End of Fear, een documentaire van Barbara Visser. Lees verder
Downsizing neemt krimp van de economie erg letterlijk
Economische groei zorgt voor innovatie, werkgelegenheid en welvaart. Dat klinkt geweldig, en het is zeker fijn om nuttig werk te doen en nieuwe dingen te ontdekken. Maar op een planeet met beperkte bronnen en beperkte ruimte voor afval, kan de mensheid niet alsmaar meer spullen blijven produceren en consumeren. Het houdt een keer op. Lees verder
Nadine Strauss onderzocht relatie nieuws en aandelen
In november 2017 verspreidde persbureau Bloomberg het bericht dat het helemaal niet goed ging met het Franse bouwbedrijf Vinci. De financieel directeur zou ontslagen zijn, de boekhouding was niet op orde en er was een verlies van 3,5 miljard euro. Binnen 9 minuten daalde de koers met 23 procent. Er was alleen één dingetje: het was nepnieuws, het persbericht was een hoax. Bloomberg rectificeerde, het aandeel herstelde zich, en intussen waren een paar mensen steenrijk geworden. Lees verder
‘Mesteren’ is een vreemde ode aan de patriarchale kunstenaar
Als het de bedoeling was dat ik als kijker een hekel zou krijgen aan de hoofdpersoon van de nieuwe Deense film Mesteren, dan is dat gelukt. Simon is een succesvolle kunstenaar van rond de 60. Heel de dag loopt hij in zijn flanellen pyjama te knutselen, soms met een foute trui eroverheen, en hij draagt een bril met blauwe glazen. In zijn gigantische atelier aan huis zoemen meer dan tien creatives als werkbijen om hem heen. Zijn beeldschone vrouw ‘Darling’ van 41 doet het zakelijke gedeelte, terwijl Simon ondertussen regelmatig en met haar toestemming copuleert met een nog mooiere vrouw van 25. Het is ten slotte een kunstenaarsmilieu, geen kleinburgerlijk modelgezin. Lees verder
Liefde wint van gierigheid
Zijn de rijken der aarde fundamenteel anders dan de niet-rijken? In de oorspronkelijke trailer van All The Money In The World vertelt tienerjongen John Paul Getty III hoe het is om een telg van de schatrijke familie Getty te zijn. “Wij zien er hetzelfde uit als jij, maar we zijn niet hetzelfde.” Zijn opa is oliemagnaat J. Paul Getty, de rijkste man ooit. “Het is alsof we van een andere planeet komen,” zegt kleinzoon Getty, “waar de zwaartekracht zo sterk is dat zelfs zonlicht buigt. Mensen buigen ook.”
Lees verder
Eline Hesse gaat vaders oliegeld duurzaam investeren
Eline Hesse (26) kreeg dit jaar van haar gepensioneerde vader best wel veel aandelen cadeau, onder meer van Shell en McDonalds, ter waarde van een klein appartement in Amsterdam. Haar vader verdiende zijn fortuin bij Royal Dutch Shell, maar in tegenstelling tot deze oliegigant streeft dochter Eline naar een wereld zonder apocalyptische klimaatcrisis. Ze gaat haar geld daarom herinvesteren, op een duurzame manier. Over die zoektocht maakt ze de documentaire Petrol Dollars for a Different Engine. De film is nog niet af, ze zamelt eerst extra geld in via een crowdfundingsplatform. Ik sprak Eline Hesse over haar film, haar idealen en haar investeringsplannen. Lees verder
Waarom de onlangs gerestaureerde klassieker ‘Les Uns et Les Autres’ een zalige kerstfilm is
Maak muziek, geen oorlog, dat is de boodschap van de recent gerestaureerde film Les Uns et Les Autres van Claude Lelouch uit 1981. Ik zag de film voor het eerst toen ik in 2012 in Nijmegen mijn masterscriptie schreef. Ik studeerde geschiedenis, mijn opleiding ging specifiek over de representatie van het verleden, en ik had het zonderlinge plan opgevat om eens uit te zoeken hoe de filmische representatie van gaskamers sinds de Tweede Wereldoorlog was veranderd, en wat dat mogelijk betekende. Lees verder
Hallucinante trip door het verhaal van Polaroid
In de vorige week verschenen documentaire van Willem Baptist zit een bijzonder fragment uit The Long Walk uit 1970, een korte film over het bedrijf Polaroid, waarin polaroid-uitvinder Edwin Land laat zien dat hij over een grote visie beschikte. Dr. Land wandelt mijmerend door een Amerikaanse Polaroid-fabriek in aanbouw en praat over de toekomst van fotografie. “Mijn droom is dat mensen een camera uit hun binnenzak halen, er een foto mee maken en dat die dan direct klaar is,” zegt hij, terwijl hij iets uit zijn binnenzak haalt dat verdomd veel op een iPhone 7 lijkt. “De camera wordt iets dat mensen de hele dag gebruiken, zoals een telefoon. De camera wordt onderdeel van de evoluerende mensheid.” Lees verder
Kritische film over Pinksterkerk
Op dinsdag 12 december 2017 komt de VICE-documentaire Zondagskinderen uit, een kritische film over de Pinksterkerk. De Pinksterkerk is een steenrijke protestantse radicale geloofsgemeenschap die in de twintigste eeuw vanuit de VS is overgewaaid naar Nederland. Waar de gereformeerden in zwarte kousen sombere psalmen neuriën, dansen de pinksterspringers op gitaarmuziek. Jezus is geen lijk aan een kruis, maar een knuffelbeer die je daadwerkelijk in je kunt voelen, en waar je dan high van wordt. Lees verder
Muziek als vorm van verzet
Als ik in de spiegel kijk zie ik een forse dertiger met een donkere baard en een bril met ronde glazen boven pokdalige wangen. Als ik naar het gezicht van Shahin Najafi kijk, de hoofdpersoon van de IDFA-documentaire When God Sleeps, zie ik een soortgelijk gezicht, vooral als hij aan het begin van de film een akoestisch optreden geeft in Berlijn. Ik herken mezelf in hem en voel empathie voor de Iraanse liedjesschrijver. Verderop in de film kom ik erachter dat hij ook graag roerbakgerechten eet, bier drinkt en oude schrijvers citeert: meer herkenning en empathie. Lees verder
De beschermheer van het oerwoud
Liberia is een warm land in West-Afrika, rijk aan natuurlijke bronnen. Niet alleen diamanten, maar ook grote bomen, beter bekend als ‘het oerwoud’. Veel van dat oerwoud is onder het bewind van oorlogsmisdadiger Charles Taylor gekapt en verkocht aan buitenlandse bedrijven, in ruil voor geld en wapens. Sinds het aantreden van president Ellen Johnson Sirleaf in 2005, die “power 2 da people” en “klaar met corruptie” beloofde, gaat de illegale houtkap gestaag verder. IDFA-documentaire Silas (gemaakt door Anjali Nayar, met als executive producer Leonardo DiCaprio, wat dat ook precies moge betekenen) volgt activistenleider Silas Siakor in zijn noeste strijd om de Liberiaanse overheid en het grootkapitaal ter verantwoording te roepen. Lees verder
Zuid-Afrikaanse mijnwerkers nog steeds uitgebuit
Het mooie aan film is dat het je in staat stelt om te reizen zonder dat je daarvoor je huis of stad uit moet. Vooral documentaires kunnen je direct inzicht geven in de levens van mensen in andere landen, waar ze het qua welvaart en vrijheid vaak slechter hebben dan wij. Door met hen mee te kijken, kun je daar meer empathie voor opbrengen — wat een goed ding is, want dat kan solidariteit en verandering tot stand brengen. Als je bijvoorbeeld weet dat bepaalde producten het resultaat zijn van uitbuiting, kies je er sneller voor om die dingen niet meer te kopen. Lees verder
Een race naar de bodem
In de wereld van Miller’s Crossing (1990), de derde film van de broers Coen, draait alles om macht en geld. Een Ier, een Italiaan en een Jood strijden in deze film noir ten tijde van de Amerikaanse drooglegging in de jaren dertig van de vorige eeuw om de winsten uit gokken en drinken, zo’n beetje het enige wat de mensen in de film graag doen. De overheid, belichaamd door de burgemeester en de politiechef, schaart zich achter de partij met de meeste macht. Eerst zitten ze bij de Ier Leo (Albert Finney) aan tafel, later op exact dezelfde wijze bij de Italiaan Johnny Caspar (geinig gespeeld door Jon Polito). Lees verder
Satirisch meesterwerk over beschaving
Wat is beschaving? Is het een paleiszaal vol geparfumeerde mensen die aan ronde tafels dineren? Is het vijf miljoen euro doneren aan een museum? Is het moderne kunst bewonderen? En wat is het verschil tussen een aap en een mens? Deze vragen staan centraal in The Square, de meesterlijke nieuwe film van Gouden Palm-winnaar Ruben Östlund. Lees verder