‘Geachte Volkskrant-redactie’, schrijft Annelies Jacobsen. ‘Voor de tweede keer binnen een week koppelt u wiens verkeerd. Een vrouw wiens of een meervoud wiens, staat dat zo in het Stijlboek? Of hebben de media (ook meervoud!) het al zo vaak fout gedaan dat het geaccepteerd taalgebruik is geworden? Het doet gewoon pijn aan mijn ogen.’
Jacobsen doelde op een artikel over jongeren met geldstress, waarin stond: ‘Vooral jongeren wiens ouders financieel niet kunnen bijdragen, ondervinden de gevolgen.’
Ook Maarten Elsing, die met zijn amateurband De Jaeltes de liedjes van The Beatles in het Nederlands heeft opgenomen, mailde hierover, en vroeg op vriendelijke toon: ‘Is er nu echt niemand bij de krant die redacteuren met blijkbaar een beperkte opleiding of beperkt taalgevoel kan uitleggen dat bij onder andere de meervoudsvorm de juiste vervoeging wier is?’
In ons Stijlboek staat hier niets over. ‘Wiens’ en ‘wier’ komen er wel in voor, maar er staat geen stalen wet over geformuleerd. Genootschap Onze Taal zegt evenwel: ‘Wiens fungeert tegenwoordig als neutraal verwijswoord. Wier is een verouderd woord.’ De woorden komen uit de tijd dat het Nederlands nog naamvallen had, maar al ‘vele decennia is wiens gebruikelijk als neutraal verwijswoord, waarmee je naar mannen én vrouwen kunt verwijzen’.
Vondel schreef al in 1671: ‘Hier quam de dochter des Centauwers by, wiens oogen/ Bekoorlijck flonckerden’. Het zijn dus niet alleen ‘de media’ geweest, zoals Jacobsen vraagt, maar ook onze prins der dichters heeft eraan bijgedragen dat ‘wiens’ nu als neutraal verwijswoord fungeert.
De Taalunie is strenger: met wier verwijs je naar een vrouw of naar meerdere personen, met wiens naar een man. Wiens en wier behoren volgens taaladvies.net wel tot het formele taalgebruik, dat zijn ‘varianten van de standaardtaal (…) die door veel taalgebruikers als vormelijk (‘stijf’) worden ervaren.’ Vormelijk en stijf, dat hoeft de Volkskrant niet te zijn. De Van Dale noemt wier ‘enigszins formeel’, en definieert het elders ook als ‘zeegras’, want dat is het natuurlijk ook.
Het is dus niet per se verkeerd om met wiens te verwijzen naar een vrouw of een groepje mensen, maar voor wie dat niet wil, is er een alternatief. Annelies Jacobsen draagt dat zelf aan: ‘Met van wie zit je altijd goed en het kost nauwelijks meer ruimte.’ De Taalunie schrijft: ‘In neutrale geschreven taal en verzorgde gesproken taal heeft van wie de voorkeur’. Onze Taal noemt deze mogelijkheid ook, maar vindt het ‘wel wat omslachtiger’.
Voor Beatles-imitator Maarten Elsing het advies: ‘Laat het toe, laat het toe, laat het toe, laat het toe. Fluister wijze woorden, laat het toe.’
Geschreven voor de Volkskrant