Drie koppen herinnerden deze week aan een e-mail van P. de Kort uit Nijmegen, eerder dit jaar. Bij sport was te lezen: ‘Is Sholei Ohtani de beste honkballer ooit?’ Bij muziek: ‘Tenorsaxofonist Benny Golson schreef een van de mooiste jazzstandards ooit’. En de wetenschapsredactie kopte: ‘Het grootste radio-observatorium ter wereld, gevoeliger en scherper dan ooit’.
De Kort mailde in februari van dit jaar naar aanleiding van de kop ‘Eerste commerciële maanlanding ooit geslaagd’. Het ging hem om het woordje ooit. Hij schreef: ‘Vroeger zouden de media de kop bedenken: ‘Eerste commerciële maanlanding is geslaagd’, of de nog kortere kop: ‘Eerste geslaagde commerciële maanlanding’.’ Over het gebruik van ooit in deze kop, zei hij: ‘Wanneer was of is de landing dan geslaagd? Vroeger of ooit in de toekomst? Het anglicisme ‘ooit’ in deze kop is net als bij vele andere ooit-koppen verwarrend en voegt niets toe.’
Heeft De Kort een punt? Ooit heeft meerdere betekenissen, die bijna allemaal min of meer ‘op enig moment’ betekenen. Van Dale geeft als voorbeelden: ‘Heb je ooit zoiets gezien?’, ‘Ooit heeft hij zich met muziek beziggehouden’ en ‘Ze is verliefder dan ooit’. Die betekenissen komen ook geregeld voor in koppen. De kop boven de column van Ana van Es was afgelopen week bijvoorbeeld: ‘De verdeelde stad Jeruzalem is na een jaar oorlog verdeelder dan ooit tevoren’.
Maar als leenvertaling van de Engelse uitdrukking the … ever, zoals the greatest ever, betekent ooit volgens het woordenboek ‘tot nog toe’ of ‘aller tijden’, zoals in ‘de grootste vangst ooit’, waarbij mag worden opgemerkt dat ‘aller tijden’ ook gewoon ‘aller tijden tot nog toe’ betekent, omdat we niet in de toekomst kunnen kijken. Dit gebruik van ooit is een anglicisme, dat is een feit, maar of het ook verwarrend is en niets toevoegt, is een mening. Dat er afgelopen week alleen al drie onlinekoppen verschenen met ooit in de betekenis van ‘tot nog toe’, kun je zien als een graadmeter van hoe courant die betekenis inmiddels is. Volgens Taaladvies is dit gebruik van ooit standaardtaal.
Dat neemt niet weg dat de kop over de maanlanding zonder ooit had gekund, zeker in combinatie met ‘eerste’, want eens de eerste, altijd de eerste.
Geschreven voor de Volkskrant