Het is de laatste dag van het jaar, en dus kijken we bij De Gebroken Rug terug naar de ruggen die we dit jaar braken. Onze conclusie: vorig jaar lazen we meer. Misschien hadden we het dit jaar drukker, misschien waren de boeken dikker, misschien worden we indolente dertigers met volrijpe buiken en weke breinen. Waarschijnlijk dat laatste. Toch lazen we nog genoeg dode bomen bij elkaar om een lijstje aanraders voor je te kunnen opstellen. Dit zijn de vijftien beste boeken die wij in 2015 lazen.
Jeroen Brouwers – Het Hout (2014)
Brouwers piept, zucht en kreunt als een lek luchtbed. Lurkend aan een sigaret nam hij op 12 november de ECI Literatuurprijs in ontvangst. Met recht, want Het hout is prachtig. Eldert Haman doet als docent zijn intrede in een katholiek jongenspensionaat en raakt verstrikt in de benauwende klauwen van het geloofsgenootschap. Zijn aardse bezittingen worden hem ontnomen en als broeder Bonaventura zal hij zijn weg binnen de kloostermuren moeten vinden. Wat volgt is heimelijke liefde, vaderlijke zorg voor leerlingen en strijd met de grootste slechterik uit de Nederlandse literatuur: broeder Mansuetus. ‘Een bruine brulbast tegen de bruine achtergrond van het gordijn voor de ruimte waar zijn bed staat.’ Brouwers weet als geen ander het celibataire leven van de asceet met zinnen als deze te bezwangeren. –Jan Sluiters
Thomas Pynchon – Gravity’s Rainbow (1973)
In alle eerlijkheid snapten we vaak geen reet van dit boek. Simpele dingen als het plot noch gecompliceerde dingen als de ervaring van het lezen ervan zijn heel precies te reproduceren. Toch was het een ervaring die we iedereen toewensen. Pynchon lezen is als schrijven zelf: het voelt onnatuurlijk en alsof je gek wordt, maar toch heb je het gevoel dat het ergens heen gaat. Besef dat hetzelfde geldt voor een drugstrip of een samenzweringstheorie. Het is zoals Zadie Smith schrijft in Two paths for the novel: ‘All novels attempt to cut neural routes through the brain, to convince us that down this road the true future of the novel lies.’ Zo voelt het met Gravity’s Rainbow: alsof een nieuwe neurale route door het brein is aangelegd. –Jan van Tienen
Robert Seethaler – Een heel leven (2014)
Een klein groot boek, ontroerend en mooi geschreven. Een heel leven vertelt het verhaal van de simpele Andreas Egger, die woont in de bergen van Oostenrijk en de wereld om zich heen gedurende de twintigste eeuw ziet veranderen. Grote veranderingen als de komst van licht in het dorp, het aanleggen van kabelbanen en zelfs de oorlog en de daaropvolgende krijgsgevangenschap worden door Egger meer ondergaan dan dat ze diepe invloed op hem hebben, en ze vallen in het niet bij het verlies van de enige liefde die hij in zijn leven gekend heeft. Een heel leven is eerlijk. Zelfs in de bergen bestaat het leven niet uit een aaneenschakeling van hoogtepunten, maar speelt het leven zich voornamelijk af in het vlakke dal en zijn dromen als wolken die voorbijdrijven in de lucht. –Klaas Nijenhuis
Michel Houellebecq – Elementaire deeltjes (1998)
Dit jaar was Houellebecq in Utrecht. Hij rookte een paar sigaretten en praatte met zijn vertaler Martin de Haan over zijn nieuw boek Onderworpen (2015), dat ook erg goed is. In zijn eerdere roman Elementaire deeltjes toont Houellebecq op geheel eigen wijze het failliet van de vrijgevochten, individualistische westerse samenleving. Het verhaal gaat over twee halfbroers die allebei een slechte jeugd hadden omdat ze door hun hippiemoeder verwaarloosd werden. De een is een seksverslaafde leraar geworden en de ander een contactgestoorde wetenschapper die uiteindelijk een ‘nieuwe mens’ uitvindt. Het verhaal is wrang, grappig, kritisch, deprimerend en intelligent, en je moet het zeker lezen. –Henk Bovekerk
Hugo Claus – Het verdriet van België (1983)
Bij een bezoek aan Vlaanderen maken wij graag ruimte voor een broodje Martino: voller dan een Rubensvrouw, pittiger dan Samouraisaus en net zo rauw als de oorlogsroman van Hugo Claus. Het verdriet van België is een vettig verhaal over een ventje dat de Tweede Wereldoorlog inrolt, verder kukelt en tot slot als jongeman wordt uitgespuugd. Een coming-of-age-roman waar moeder een Duits lief krijgt, vader wankelt, nonkel Omer bevangen wordt door gekte, een jeugdvriend sterft en hoofdpersoon Louis wordt bepoteld door een wellustige tante. Een tragikomische tour de force waar Claus roert in het Vlaamse leven ware het een pan stoof. –Jan Sluiters
Honoré de Balzac – Vader Goriot (1835)
Uit de reeks De menselijke komedie, een naam die ons net zo veel aansprak als de naam Balzac en waar we dit jaar eindelijk het als het best beschouwde werk van lazen. Je moet er even je tanden inzetten, maar eenmaal op weg beleef je veel plezier en toont het boek je dat de mens 215 jaar geleden niet zo veel anders was dan nu. We worstelen met ons bestaan. Stoffig? Nee. We voelden ons al snel thuis in het smerige pension waar Goriot woont. Het is treurig en komisch. Een goed boek om aan terug te denken als aan het eind van de maand je geld op is. –Klaas Nijenhuis
Tom McCarthy – Remainder (2005)
‘I’m going to fix everything just the way it was before,’ zegt Jay Gatsby tegen Nick Carraway in The Great Gatsby. Hij doelt op zijn vroegere liefde met Daisy. Een echt gevoelsmens, die Gatsby van Fitzgerald, een man die lijdt aan een romantische vorm van nostalgia. De hoofdpersoon in McCarthy’s Remainder heeft ook zo’n hang naar het verleden, alleen is zijn aanpak een stuk preciezer en niet gespeend van enig sentiment. Door een mysterieus ongeval en het smartengeld dat hierop volgt wordt de protagonist miljonair. Hij gaat over (katten)lijken voor zijn ultieme doel: het op minutieuze wijze reconstrueren van een herinnering. Als emotieloze horlogemaker herbouwt hij alle radertjes en schroefjes tot in het kleinste detail. Kortom, een boek over een fabelachtig als meelijwekkende geest. –Jan Sluiters
Ze zeggen dat het slecht gaat met de boekenverkoop, maar in Amerika vind je op de raarste plekken gigantische Barnes & Noble-filialen. Die hebben steevast rekken met goedkope doch mooie uitgaven van klassiekers, van Don Quichot tot Leaves of Grass en van Conrad tot Zweig. Het gaat hier prima met het boek, denk je dan. Tot je probeert Tom McCarthy’s Remainder te kopen bij een van die in bruin en groen uitgevoerde boektempels. Dat lukt niet. We hebben stille hoop dat in de Amerikaanse Midwest allerlei geautomatiseerde inkoopsystemen door een bijna parallel uitgevoerde aanvraagactie nu grote stapels van Remainder hebben ingekocht en te koop aanbieden. –Jan van Tienen
Tom Wolfe – The Bonfire of the Vanities (1987)
FANTASTISCH! Wolfe schrijft niet zomaar verhalen, hij schrijft werelden waarin de levens van personages elkaar kruisen of met elkaar verbonden raken. De manier waarop hij maatschappelijke lagen en de tijdsgeest van New York in de jaren tachtig weet te vatten is ongekend. Het boek is gedetailleerd, hilarisch, hard en doorgrondend. Snel geschreven, geen minuut verlaat het verhaal de stijgende lijn, alsof je met 120 km/u wordt afgeschoten naar het ellendige einde. Master of the Universe, lees dit. –Klaas Nijenhuis
Chinua Achebe – Things Fall Apart (1958)
Things Fall Apart beschrijft een kantelpunt in de Nigeriaanse geschiedenis: het moment waarop de stamtraditie wordt verrast door de christelijke zendingsdrang. Dit verhaal gaat over de ene beschaving die door de ander bijgeschaafd en vervolgens bijna weggevaagd wordt. In zijn memoires hekelt de Nigeriaanse schrijver het etnocentrisme. Hij is blij dat zijn boek wereldwijd op zoveel lezers kan rekenen. Wij zijn blij dat we het hebben gelezen. In augustus keken we ook een paar verfilmingen, maar het boek is beter. –Jan Sluiters
Kurt Vonnegut – Breakfast of Champions (1973)
Vonneguts Breakfast of Champions, or Goodbye Blue Monday! is een mengeling van satire, sciencefiction en humanisme. Het gaat over een ontmoeting tussen twee eenzame, magere, oude blanke mannen op een afstervende aardkloot. Vonnegut ziet de mens als machine en als reageerbuis. Van vrije wil is geen sprake, de mens is gedetermineerd door genen, chemische reacties en willekeurige omstandigheden. Ideeën zijn echter van invloed op ons gedrag. Het boek is grappig en de conclusie hoopvol: de mens is een machine, maar ons bewustzijn is heilig. Daarmee is het boek ook ambivalent, want zijn we nou robots of niet? Hoe dan ook erg gelachen bij deze. –Henk Bovekerk
Niña Weijers – De consequenties (2014)
Dit boek heeft de aura van een goed boek. Je denkt er misschien niet vaak heel specifiek aan terug, maar wel met het idee: ik las toen een goed boek. Dus als je ook een goed boek wil lezen, lees dan De consequenties. Misschien zal jij dan over een tijdje ook wel denken: toen ik De consequenties las, las ik een goed boek. Zelfmoord. –Jan van Tienen
Raymond Carver – What We Talk About When We Talk About Love (1981)
Dat liefde en relaties moeilijk zijn wisten we, maar als je te rade gaat bij Raymond Carver dan wordt het je droef te moede. What We Talk About When We Talk About Love is een soort scheurkalender van Liefde is…, maar dan geschreven door een verbitterde alcoholist. Dat laatste komt vooral omdat Raymond Carver een verbitterde alcoholist was. Maar zijn verhalen zijn prachtig, herkenbaar en vol subtiliteiten die je pas opvallen als je het boek herleest. Drank is een rode lijn, en dat die meer kapot maakt dan je lief is toont WWTAWWTAL ruimschoots aan. Lees ook eens een verhalenbundel in plaats van een roman, en begin bij deze. En kijk de film Birdman, waarin de bundel ook voorkomt. –Henk Bovekerk
Lewis Caroll – De avonturen van Alice in Wonderland (1865) en Alice in Spiegelland (1871)
Twee wonderschone verhalen van Lewis Carroll die het kleine meisje in je naar boven brengen. Er is een recente vertaling (2014) van Sofia Engelsman met fraaie illustraties van Floor Rieder die echt top is. De meeste mensen zijn bekend met de nu 150-jarige Alice: nieuwsgierig droomkind volgt Wit Konijn, valt in hol, belandt in Wonderland. Ze groeit en krimpt, huilt zich een tranenmeer en roept dingen als ‘Het wordt alsmaar gekkerder’. In Alice in Spiegelland stapt Alice door een spiegel heen en ontmoet ze aan de andere kant onder meer pratende bloemen en een levend schaakspel. Als we kinderen hadden zouden we deze verhalen aan al onze kinderen voorlezen. En oh ja, dinsdag 19 januari speelt de voorstelling Alice van Abattoir Fermé in de Utrechtse Stadsschouwburg. Ook een aanrader. –Henk Bovekerk
Homeros – De Ilias
Ieder zichzelf respecterend intellectueel exhibitionist heeft deze in de kast, maar als je ook eens de moeite neemt om hem te lezen gaat er een vergane oorlogswereld voor je open. Bij het tweede hoofdstuk huil je bloedtranen van saaiheid, maar daarna wordt het episch, met veel doden, grappen en goddelijk soapdrama. In februari organiseerden wij een Ilias-voorleesmarathon, wat een slechter idee was dan we dachten. Toch was dit een van onze beste leeservaringen van dit jaar. –Henk Bovekerk
Jan van Tienen – Er is niets dat hier nog blijft (2015)
Dit boek moet je gewoon kopen en lezen, en vooral kopen, en niet alleen omdat VICE dat zegt, maar omdat het een prachtige en integere familievertelling is van iemand die wij allemaal als een absolute Zeeuwse bloedtopper beschouwen. –Henk Bovekerk
De Gebroken Rug wenst alle lezers een voorspoedig 2016, vol vrede en liefde en vriendschap en goede boeken.